MAŞATLIK

Müslüman olmayan topluluklardan Yahudi ve Hristiyanlar, özellikle Yahudilere ait mezarlık hakkında ülkemizde kullanılan bir kelime. Müslümanlar, ölülerini gömdükleri yere kabir, makber, mezar, merkad, türbe gibi kelimeler kullanırlar. Dolayısıyla Arapçada makbere, Farsçada (kabristan), Türkçe mezarlık'la ifade ettiğimiz anlamı ihtiva eder. Mazat, Arapça "meşhet" kelimesinden gelmiş olmalıdır (şehidin gömüldüğü yer anlamında). İbrani dilinin Arapça ile aynı Sami dil grubu içinde olduğu gözden uzak tutulmasa da, bu kelimenin ilkin nasıl şimdiki anlamda kullanılmağa başlandığı pek bilinmemektedir.

Hiç bir varlık, ölüsüne insan kadar ihtimam göstermez. Tarih boyunca insanlar ölülerini gömerek, yakarak inançlarına göre bir cenaze geleneği sürdürmüşlerdir. Mezar yapma ve cenazeyi koruma, dini inançları, ahirete inanmayı delillendiren en eski işaretlerden biridir. Kaya mezarları, tümülüsler, mastabaslar, piramitler, nekropoller, hipojeler, kurganlar, stupalar, kutukomplar, kriptoslar, dakmalar, kümbet ve türbeler hep dini inançları aksettiren mezar tipleridir.

Eski çağda, yeraltı galerilerinden oluşan "nekropol" denilen mezarlıklar vardı. Mısır'da M.Ö. IV. yüzyıl sonralarında Yunanistan'da ve Roma'da mezarlıklar şehir dışına ve yol kenarlarına yapılmaya başlandı. Hristiyanlığın ilk devresinde Hristiyanlar ölülerini Ketokomplarda gömüyorlardı. Onlar putperestlerle aynı yere gömülmek istemediler. Jirome, o zaman Hristiyanların cenaze törenlerinde siyah değil beyaz giyindiklerini, cenazeye temastan çekinmediklerini, yas tutmadıklarını, ancak Mezmurları okuduklarını söyler. Onlar ölülerini gömdükleri yere "coemeteria" (Uyuma yerleri) diyorlardı. M.S. VI. yüzyıldan itibaren batıda Hristiyanlar mümkün olduğu kadar bir aziz mezarının yakınına gömülmeye çalıştılar. Böylece mezarlıklar kiliselerin çevresinde toplandı. Ancak yer kalmayınca ölüler oturulan semtlerin uzağına gömülmeğe başlandı.

İlk Hristiyanlar Yahudi asıllı idiler. Yahudi dininde de ölüler gömülüyordu (Tesniye 21:22 vd.). Ancak cenaze ve mezar temiz sayılmıyordu (Sayılar 5:2; Levililer 21:11). Ölü için matem, yas tutarak, elbisesini yırtarak, oruç tutarak yapılıyordu. Hristiyanlığın çıktığı devrede ölüler keten sargılarla sarıldılar. Rabbi geleneğinde yedi gün sıkı bir matem vardı.

Günay TÜMER
Şamil İ.A.
______________